Η ασφαλιστική αγορά της Θεσσαλονίκης από το 1900 μέχρι σήμερα

Πηγή: insuranceworld.gr

Σε μια μικρή αγορά, όπως είναι η ελληνική ασφαλιστική αγορά, κάθε γεωγραφική τμηματοποίηση και κατηγοριοποίηση εργασιών, επαγγελματιών και επιχειρήσεων είναι σχεδόν αδύνατη. 

Ακόμα και όταν συντελείται η τμηματοποίηση αυτή, γίνεται με προϋποθέσεις και παραδοχές που, τελικώς, τα στοιχεία δεν απεικονίζουν την πραγματικότητα ή απεικονίζουν τυπικές μόνο παραμέτρους της.

Παράλληλα, στην ελληνική ασφαλιστική αγορά δεν συλλέγονται και δεν τηρούνται επίσημα συνολικά στοιχεία, είτε γεωγραφικής κατανομής των εργασιών, είτε προέλευσης των εργασιών, ανά δίκτυο πρόσκτησης εργασιών. Αντίθετα, κάθε εταιρεία γνωρίζει και μελετά τα δικά της στοιχεία στους τομείς αυτούς και λαμβάνει περαιτέρω αποφάσεις για τη διείσδυση και την ανάπτυξή της σε τομείς που την ενδιαφέρουν.

Με βάση όλα τα παραπάνω, είναι σαφές ότι ένα αφιέρωμα στην ασφαλιστική αγορά μιας πόλης ή μιας ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας, μπορεί να εστιάσει μόνο σε πρόσωπα, προσπάθειες, ιστορικά στοιχεία και εκτιμήσεις για το παρόν και το μέλλον. Πολύ δε περισσότερο, όταν η πόλη αυτή δεν είναι μια τυχαία πόλη, αλλά η Θεσσαλονίκη. Μια πόλη που, από ασφαλιστικής πλευράς, ξεχωρίζει και προηγείται. Μια πόλη στην οποία ένα γεγονός, η πυρκαγιά του 1917, σηματοδότησε την μετέπειτα πορεία της, κατέγραψε, εκ των πραγμάτων, την τοπική ασφαλιστική αγορά αφήνοντας πολύτιμες πληροφορίες για το μέλλον, αλλά ταυτόχρονα έφερε στην επιφάνεια και την έννοια της ασφάλισης σε όλη την Ελλάδα.

Αν εστιάσουμε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, η πόλη της Θεσσαλονίκης ήταν ένα σημείο συνάντησης, συμβίωσης και συνεργασίας λαών, θρησκειών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Ήταν ένα κέντρο εμπορίου, μια πολυπολιτισμική κοινωνία, ένα πρότυπο σημείο διεθνών συναλλαγών. Μια πόλη, πολύ πιο μπροστά, πολύ πιο ανεπτυγμένη και πολύ πιο εξελιγμένη, σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, πολύ περισσότερο μάλιστα από την υπόλοιπη ελεύθερη Ελλάδα. Μια πόλη με περίπου 120.000 κατοίκους, Έλληνες, Εβραίους και Τούρκους κατά κύριο λόγο, αλλά με ταυτόχρονη παρουσία Σέρβων, Βούλγαρων, Αρβανιτών και Ευρωπαίων, από τα πολιτισμένα κράτη της Ευρώπης. Μια μεγαλούπολη-διεθνές λιμάνι τότε, με τα σημερινά χαρακτηριστικά των πόλεων-επιχειρηματικών κέντρων, που, ως πρωτεύουσα όλων των Βαλκανίων, συγκέντρωνε το εμπόριο, τις μεταφορές, τις υπηρεσίες και προκαλούσε το σεβασμό όλων.

Ένα τέτοιο εμπορικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, ήταν θερμοκήπιο ανάπτυξης ασφαλιστικών εργασιών και κατ΄ επέκταση, οργανωμένης ασφαλιστικής αγοράς. Ήδη, το 1901 λειτουργούσαν στη Θεσσαλονίκη 22 ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες είχαν συστήσει και το «Συνδικάτο των εν Θεσσαλονίκη Εργαζομένων Εταιρειών Ασφάλειας κατά του Πυρός». Μεταξύ αυτών, μία μόνο ήταν ελληνική εταιρεία, η Εθνική Ασφαλιστική, που είχε εν τω μεταξύ εγκατασταθεί το 1891 στη Θεσσαλονίκη. Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912, με πρωτοβουλία επτά ασφαλιστικών πρακτόρων, το Συνδικάτο αναδιαρθρώθηκε και προσάρμοσε το καταστατικό του και τη λειτουργία του στους ελληνικούς νόμους. Το 1918 είχε 18 μέλη και το 1923 είχε 43 μέλη.

Την εποχή αυτή, αμέσως μετά την απελευθέρωση του 1912 δηλαδή, στην Θεσσαλονίκη δραστηριοποιούνται 47 ασφαλιστικές εταιρείες, από τις οποίες 22 ήταν Αγγλικές, 5 Γερμανικές, 4 Γαλλικές, 2 Βουλγαρικές και από 1 Ουγγρική, Αμερικανική, Ελβετική, Ισπανική, Ρωσική, Ελληνική, Ολλανδική και Σερβική. Στη κρίσιμη αυτή πενταετία, ανάμεσα στην απελευθέρωση του 1912 και τη καταστροφική πυρκαγιά του 1917, στη Θεσσαλονίκη λειτουργούσαν 21 ασφαλιστικές εταιρίες στις Ασφάλειες Ζωής και 18 ασφαλιστικές εταιρείες στις, τότε λεγόμενες, Ναυτικές Ασφαλίσεις. 

Στην πόλη αυτή και στην αγορά αυτή, σημειώθηκε στις 5 Αυγούστου του 1917 η μεγάλη, καταστροφική πυρκαγιά, που επί τρεις ημέρες κατέκαιγε τα οικοδομικά τετράγωνα της πόλης, το ένα μετά το άλλο, αφανίζοντας σπίτια, γραφεία, καταστήματα, επιχειρήσεις, αποθήκες, δημόσια κτίρια, μνημεία, εκκλησίες. Αποτέλεσμα, 72.000 άτομα, ο μισός σχεδόν πληθυσμός, να μείνουν άστεγοι, 250 οικοδομικά τετράγωνα και 9.500 κτίσματα να καταστραφούν.

Η καταστροφή εκείνη της Θεσσαλονίκης έφερε στην επιφάνεια και τα γνωστά και διαχρονικά προβλήματα μιας ασφαλιστικής αγοράς, που όσο και αν προοδεύει δεν μπορεί να τα εξαλείψει. Αν καλύπτεται η αιτία του ζημιογόνου γεγονότος ή αν εξαιρείται, οι αμφισβητήσεις, οι δικαστικές εμπλοκές ήταν όλα στο επίκεντρο των συζητήσεων. Και φυσικά η πλειονότητα των συζητήσεων περιστράφηκε γύρω από την περίπτωση του δόλου. Τελικά, η ελληνική δικαιοσύνη, τρεις μήνες αργότερα, βάζει τα πράγματα στη θέση τους και «δόλος δεν υπάρχει». 

Δεκαπέντε ασφαλιστικές εταιρείες, αποζημιώνουν με το τεράστιο για την εποχή εκείνη ποσό των 96.350.000 δρχ. τους παθόντες, ενώ τέσσερις εταιρείες αμφισβήτησαν τα πάντα, αρνήθηκαν να πληρώσουν, αποχώρησαν από την ελληνική αγορά και έκτοτε δεν ξαναεμφανίστηκαν. 

Σημαντική παράμετρος της ασφαλιστικής αγοράς της Θεσσαλονίκης, κατά τη δημιουργία της, την ανάπτυξή της, τον μετασχηματισμό της μετά την απελευθέρωση και, κυρίως κατά την περίοδο αμέσως μετά την καταστροφή, αποτέλεσαν οι Ασφαλιστικοί Πράκτορες. Ήταν η κοινή συνισταμένη όλων των ασφαλιστικών εταιρειών και όλων των εθνικοτήτων. Ο ρόλος τους όμως για την κατοχύρωση και τη διασφάλιση των συμφερόντων των πληγέντων στη μεγάλη πυρκαγιά, υπήρξε, όχι μόνο σημαντικός, αλλά καθοριστικός. Ως επαγγελματική τάξη, συνεισέφεραν στους κατοίκους αυτής της πόλης και καταξίωσαν το θεσμό του Πράκτορα. 

Μεταξύ αυτών, ο Νικόλαος Μάνος, στέλεχος του «Συνδικάτου Εταιρειών Ασφάλειας κατά του Πυρός», ο οποίος πρωτοστατεί στη μάχη και αγωνίζεται για την καταβολή των αποζημιώσεων από τις ασφαλιστικές εταιρείες στους πληγέντες. Ο δύσκολος, αλλά αποτελεσματικός αυτός αγώνας του, αναγνωρίστηκε (πράγμα εξαιρετικά σπάνιο για την ελληνική πραγματικότητα) από τους συμπολίτες του, που τον τίμησαν, δύο φορές μάλιστα, με το αξίωμα του Δημάρχου της πόλης, το 1929 και το 1943.

Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μια ραγδαία εμπορική και επιχειρηματική ανάπτυξη κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, η οποία βέβαια αντανακλάται και στη κοινωνική ζωή της πόλης. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον η ασφαλιστική αγορά ανθεί. Μέχρι που ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος αλλάζει και πάλι το σκηνικό. Η μεταπολεμική ασφαλιστική αγορά δεν έχει καμία ομοιότητα με την αγορά του μεσοπολέμου. Στις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες ιεραρχούνται άλλες προτεραιότητες. 

Στις επόμενες δεκαετίες δημιουργούνται και εμφανίζονται στη Θεσσαλονίκη πολλές τοπικές ασφαλιστικές εταιρίες όπως η Γερμανική Nordstern, η Ελβετική Lα Suisse, η Δήμητρα, η English & American, η Διάνα, η μετέπειτα Αργοναυτική, η Ολυμπιακή–Ασφάλειες Αναγνώστου, η μετέπειτα Victoria, η Schweiz, η Ιντερσαλόνικα, η Εγνατία, η Interlife και η Interhellas. Η πορεία της κάθε μιας είναι γνωστή.

Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στο «Σύνδεσμο Ασφαλιστικών Πρακτόρων Βορείου Ελλάδος», ένα ιστορικό σωματείο που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο και ήταν παρόν σε όλη την ασφαλιστική διαδρομή της πόλης. Ιδρύθηκε στις 11 Μαίου 1933, με την επωνυμία «Σύνδεσμος Πρακτόρων Πυρασφαλειών Θεσσαλονίκης» και αποτέλεσε το πρώτο συνδικαλιστικό όργανο στην ασφαλιστικό αγορά της Θεσσαλονίκης, που αριθμούσε 60 μέλη. Το 1946 μετονομάζεται σε «Σύνδεσμο Πρακτόρων Ασφαλιστικών Εταιρειών Θεσσαλονίκης» και τέλος, το 1993, αποκτά τη σημερινή του επωνυμία. Από τις τάξεις του και τα διοικητικά του όργανα πέρασαν πολλά και αξιόλογα στελέχη της ασφαλιστικής αγοράς της Βόρειας Ελλάδας και ειδικότερα της Θεσσαλονίκης.

Το 1996 ο Σύνδεσμος Ασφαλιστικών Πρακτόρων Βορείου Ελλάδος αποτέλεσε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου (Ε.Π.Ι.) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, μαζί με τα Τμήματα Οικονομικών Επιστημών, Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών και Πολιτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, το δήμο Καλαμαριάς και την (τότε) Τράπεζα Μακεδονίας-Θράκης. Το Ινστιτούτο αποτέλεσε και αποτελεί ένα σημείο αναφοράς για την ασφαλιστική αγορά της Θεσσαλονίκης, εκπαιδεύει και δημιουργεί νέα στελέχη, αλλά παράλληλα πρωτοστατεί, παρεμβαίνει και γενικώς είναι παρόν στην προσπάθεια διαμόρφωσης υγιούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Ποια είναι όμως η εικόνα της σημερινής αγοράς της Θεσσαλονίκης και ποιες οι προοπτικές της; Η Θεσσαλονίκη σήμερα δεν μπορεί να διαχωριστεί από την υπόλοιπη ασφαλιστική αγορά της χώρας. Όπως σε κάθε επιχειρηματικό, κοινωνικό και προσωπικό τομέα, η εξέλιξη εκμηδένισε τις αποστάσεις, ανέπτυξε την επικοινωνία, ενοποίησε διαδικασίες, αυτοματοποίησε τις συναλλαγές. 

Όλες οι ασφαλιστικές εταιρείες της χώρας δραστηριοποιούνται άμεσα ή έμμεσα και στη Θεσσαλονίκη. Τα προβλήματα είναι κοινά, οι επιπτώσεις των αποφάσεων οι ίδιες, οι οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες συγκλίνουν. Η Θεσσαλονίκη, όπως και η Αθήνα και η Πάτρα και το Ηράκλειο κ.ο.κ., μπορεί να είναι μια πόλη με τεράστια ιστορία, που δεσπόζει στην ευρύτερη γεωγραφική της περιοχή, αλλά δεν παύει να είναι μια πόλη που ανήκει σε μια χώρα, που και αυτή με τη σειρά της ανήκει σε μια ευρύτερη οικονομική ένωση κρατών, η οποία επίσης αποτελεί μέρος των διεθνών συνασπισμών και της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.

Πάντοτε όμως υπάρχουν οι διαφοροποιήσεις και οι τοπικές παρουσίες που ξεχωρίζουν. Στις διαφοροποιήσεις πρέπει να σταθούμε και στην, όχι άδικη, συνεχή αναφορά περί Αθηνοκεντρικού κράτους. Δυστυχώς, το ελληνικό κράτος αντιμετωπίζει τη Θεσσαλονίκη ως «μια ακόμα πόλη της περιφέρειας». Την ιστορική και επιχειρηματική Θεσσαλονίκη την αντιμετωπίζει ως μια πόλη που δε χρειάζεται άλλη ανάπτυξη, που δε χρειάζεται έργα, που δε χρειάζεται κεφάλαια και υποδομές. Υπάρχει η αίσθηση ότι η Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζεται, ως τόσο μεγάλη που δεν χρειάζεται άλλη ανάπτυξη και ταυτόχρονα, ως τόσο μικρή που δεν έχει λόγο στη διοίκηση και στις αποφάσεις του κράτους.

Στο πλαίσιο αυτό, δύο ασφαλιστικές εταιρείες εξακολουθούν να έχουν την έδρα τους στη Θεσσαλονίκη. Η Interlife Ασφαλιστική, εταιρεία Γενικών Ασφαλίσεων, που ιδρύθηκε το 1991 σε πολυμετοχική βάση και η Ιντερσαλόνικα, που ιδρύθηκε το 1978 και εξελίχθηκε στη συνέχεια σε όμιλο εταιρειών του ευρύτερου ασφαλιστικού χώρου. Η Θεσσαλονίκη διαθέτει επίσης και ένα γραφείο που συμβάλει άμεσα και καθοριστικά στην υγιή λειτουργία της ασφαλιστικής αγοράς όλης της χώρας, το γραφείο «Ε.Ν. Μάνος Ε.Π.Ε. Πραγματογνώμονες-Διακανονιστές Ζημιών», με διεθνείς επεκτάσεις, που συνεχίζει για τέταρτη γενιά τη λειτουργία του, σεβαστό και αποδεκτό από τους πάντες.

Στο χώρο της διαμεσολάβησης, η αγορά έχει διευρυνθεί πολύ. Σήμερα, χίλια πεντακόσια περίπου φυσικά πρόσωπα και δεκάδες νομικά πρόσωπα, με όλες τις προβλεπόμενες από το νόμο ιδιότητες διαμεσολάβησης, είναι εγγεγραμμένα στο Επαγγελματικό Επιμελητήριο της πόλης. Μεταξύ αυτών και γνωστά και παλαιά γραφεία, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, όπως τα γραφεία «Παπαδάκης, Μεσίτες Ασφαλίσεων», τα γραφεία «Τσιμπιρίδη ΑΕ» από το 1973, τα γραφεία «Ασφάλειες Νταλιάνη» από το 1974 κ.λπ.

Η ασφαλιστική αγορά στην Ελλάδα δεν βρίσκεται στις καλύτερες μέρες της. Οι επιπτώσεις αφορούν σε όλες τις πόλεις, σε όλους τους τομείς. Η Θεσσαλονίκη όμως, έχει τέτοια ιστορία, τέτοια δυναμική και τέτοιους ανθρώπους, που μόνο αισιοδοξία εμπνέει. Στον τομέα αυτό σίγουρα ηγείται και δεν έπεται.

Τέλος θεωρώ υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Ιωάννη Βοτσαρίδη και τον κ. Νικόλαο Μάνο, για τη βοήθειά τους και για το υλικό που μου εμπιστεύθηκαν, χωρίς το οποίο δε θα υπήρχε το άρθρο αυτό.