Πώς βιώνει η Ρουμανία τη "στήριξη" της δικής της «τρόικας»

Ο Πρόεδρος Traian Basescu ανακοίνωσε πρόσφατα περικοπές συντάξεων κατά 15% και περικοπές μισθών κατά 25% για όλους τους δημόσιους υπαλλήλους. Δραματικά θα μειωθούν επίσης και οι δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης, λόγω των πάρα πολλών επιδομάτων που καταβάλλονται σε διάφορες κατηγορίες του πληθυσμού. 

Πώς έφτασε στην κατάσταση αυτή η Ρουμανία και πόσο θα βοηθήσουν τα μέτρα αυτά στον εξορθολογισμό των δημόσιων δαπανών και τη βελτίωση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας;

Περικοπή δαπανών με κάθε τίμημαΣτα τέλη του 2009, το ενοποιημένο έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ρουμανίας ανήλθε σε 7,2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), ελαφρώς κάτω από το όριο ελλείμματος του 7,3% που έχει συμφωνηθεί με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Τα συνολικά έσοδα μειώθηκαν κατά 5,4% σε σχέση με το προηγούμενο έτος και ανήλθαν σε 38,1 δις ευρώ, κυρίως λόγω των μειωμένων εσόδων από φόρο προστιθέμενης αξίας, εταιρική φορολόγηση και τελωνειακούς δασμούς. Το 2009, οι δαπάνες μισθοδοσίας αυξήθηκαν κατά 2,4% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, κυρίως λόγω των αυξήσεων των μισθών στο δημόσιο που εγκρίθηκαν στο δεύτερο εξάμηνο του 2009, ενώ το κόστος της κοινωνικής ασφάλισης αυξήθηκε κατά 2,3 δις ευρώ σε σχέση με το 2008, κατόπιν αύξησης των καταβαλλόμενων συντάξεων και την εισαγωγή της ελάχιστης σύνταξης τον Απρίλιο του 2009.  Η Ρουμανία και το ΔΝΤ συμφώνησαν σε ένα στόχο ελλείμματος 5,9% του ΑΕΠ για το 2010. Πέραν τούτου, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέστησε να δοθεί στη Ρουμανία περιθώριο μέχρι το 2012 για να μειώσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού κάτω από το 3% του ΑΕΠ, εν όψει των «αποτελεσματικών» διορθωτικών μέτρων που έχει λάβει μέχρι τώρα η χώρα.

Γενικά, η Ρουμανία δείχνει να έχει δύο μόνο επιλογές: αύξηση των φορολογικών εσόδων ή μείωση των δαπανών. Προηγούμενες προσπάθειες αύξησης των εσόδων, με χρήση καλύτερου εισπρακτικού μηχανισμού και με τη νομιμοποίηση της παραοικονομίας, απέτυχαν. Συνεπώς, η μόνη εναλλακτική που υπάρχει για την αύξηση των εσόδων είναι η αύξηση του ΦΠΑ από 19% σε 25%, και του ενιαίου ποσοστού φορολόγησης από 16% σε 20%. Όμως τέτοια αύξηση των φόρων θα έχει δραματική επίπτωση στην οικονομία και σοβαρό αντίκτυπο στον πληθυσμό. Επιλέγοντας το μη χείρον βέλτιστον, η Κυβέρνηση αποφάσισε να μειώσει τις δαπάνες, περικόπτοντας τις βασικές δαπάνες του προϋπολογισμού: συντάξεις και μισθούς δημοσίων υπαλλήλων.

Πόσο μεγάλη είναι η δημόσια δαπάνη για μισθούς και συντάξεις;Ο προϋπολογισμός για τις συντάξεις (πυλώνας Ι) κατέγραψε συνολικό έλλειμμα 1,74 δις ευρώ το 2009, σημειώνοντας ιστορικό ρεκόρ σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών. Αυτό το έλλειμμα του 2009 είναι το συνδυασμένο αποτέλεσμα μιας αύξησης 2,36% των εισπραχθέντων ασφαλιστικών εισφορών, σε σχέση με το 2008, που ανήλθαν σε 7,8 δις ευρώ, και μιας αύξησης κατά 19,9% των συνολικών δαπανών του συστήματος, στα 9,55 δις ευρώ. Αξίζει να τονίσουμε ότι το προαναφερθέν έλλειμμα αναφέρεται μόνο στο δημόσιο σύστημα συνταξιοδότησης, το ανταποδοτικό, όχι στις αγροτικές συντάξεις και την «ειδική» υπηρεσία συντάξεων (που χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό). 

Ένας σύντομος υπολογισμός αποκαλύπτει το σύνολο της δαπάνης για όλους τους τύπους συντάξεων στη Ρουμανία το 2009:
- 9,55 δις ευρώ (δημόσιο σύστημα) +
- Πάνω από 874 εκατομμύρια ευρώ
(ειδικές στρατιωτικές συντάξεις, αστυνομία και ειδικές υπηρεσίες) +
- Πάνω από 143 εκατομμύρια ευρώ (“υπερ-ειδικές” συντάξεις πιλότων και ιπτάμενου προσωπικού, δικαστικών, κοινοβουλευτικών, διπλωματών, κ.λπ.). +
- 757 εκατομμύρια ευρώ
(αγροτικές συντάξεις) =
- Σχεδόν 11,3 δις ευρώ ή 9,5% του ΑΕΠ και 31% των εσόδων της χώρας.
Εκτός από τα 11,3 δις ευρώ για συντάξεις, το 2009, η Ρουμανία κατέβαλε πάνω από 11,04 δις ευρώ για μισθούς δημοσίων υπαλλήλων, ήτοι το 30% των εσόδων. Στην ουσία, το 2009, για κάθε 100 ευρώ που εισπράττονταν από φόρους και κοινωνικές εισφορές, τα 61 ευρώ πήγαιναν σε μισθούς και συντάξεις.  Στο μεταξύ, οι δημόσιες επενδύσεις (κεφαλαιακές δαπάνες) ανήλθαν σε 5,48 δις ευρώ, ήτοι 14,8% των συνολικών εσόδων, ελαφρώς χαμηλότερες σε σχέση με το 2008.

Γιατί κοστίζουν τόσο πολύ οι συντάξεις;Σύμφωνα με την «Έκθεση για τους κοινωνικούς κινδύνους και τις ανισότητες στη Ρουμανία», που συντάχθηκε από μία ομάδα εμπειρογνωμόνων της «Προεδρικής Επιτροπής για την Αξιολόγηση του Κοινωνικού και Δημογραφικού Κινδύνου», η δημόσια συνταξιοδοτική δαπάνη στη Ρουμανία ανέρχεται σε 10 δις ευρώ, δηλαδή 9% του ΑΕΠ και πάνω από 26% των συνολικών δαπανών του προϋπολογισμού, ξεπερνώντας όλες τις άλλες κατηγορίες βασικών κρατικών δαπανών.

Εν συντομία, οι κύριοι λόγοι γι’αυτό είναι οι εξής:
- ο λόγος εργαζομένων προς συνταξιούχους στο σύστημα δημόσιων συντάξεων είναι 1:1
- οι αρνητικές δημογραφικές τάσεις επιδεινώνουν το λόγο εξάρτησης
- καθυστερημένη υλοποίηση των ιδιωτικών προγραμμάτων συνταξιοδότησης
- τεχνητή αύξηση πρόωρων συντάξεων και συντάξεων αναπηρίας, απαντώντας στις εντάσεις στην αγορά εργασίας.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα της υψηλής αυτής δαπάνης; -Πάνω από 1,5 εκατομμύριο συνταξιούχοι (32% του συνόλου) λαμβάνουν μέση μηνιαία σύνταξη 120 ευρώ,
-πάνω από 3,8 εκατομμύρια (81% του συνόλου) λαμβάνουν μέση μηνιαία σύνταξη κάτω από 235 ευρώ,
-μόλις 43.488 συνταξιούχοι (0,9%) λαμβάνουν μέση μηνιαία σύνταξη πάνω από 473 ευρώ,
-μέση σύνταξη: 169 ευρώ/μήνα, από τις χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή  Ένωση.
Εύκολα μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι, παρά τη μεγάλη συμμετοχή στον
προϋπολογισμό, μόνο μία μικρή μειοψηφία των συνταξιούχων λαμβάνουν μία επαρκώς αξιοπρεπή σύνταξη για να ζήσουν μία σχετικά άνετη ζωή. Στο πλαίσιο αυτό, παρόλο που οι μη βιώσιμες αυξήσεις συντάξεων τα τελευταία χρόνια ήταν, προφανώς, οικονομικά λανθασμένες, ωστόσο η αύξηση των συντάξεων ήταν μία κοινωνικά απαραίτητη κίνηση.  

Η λίστα του BasescuΔεν είναι εύκολο να βρεις τη σωστή λύση! Το πρώτο βήμα μετά την υπογραφή της οικονομικής συμφωνίας με το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Παγκόσμια Τράπεζα, ήταν η ψήφιση ενός νόμου για τις δημόσιες συντάξεις, σε μία προσπάθεια μεταρρύθμισης του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος. Οι βασικές αλλαγές του νέου νόμου περί συντάξεων αφορούσαν άνοδο των ορίων συνταξιοδότησης και σύνδεση της ετήσιας αναπροσαρμογής των συντάξεων με τον πληθωρισμό αντί του επιπέδου του μέσου μισθού.  Επίσης, το νέο σύστημα προέβλεπε την κατάργηση των «ειδικών» συντάξεων που εισέπρατταν ορισμένες κατηγορίες επαγγελματιών (στρατιωτικοί, αστυνομικοί, δικαστικοί, πιλότοι, διπλωμάτες, κ.ά.) και την ενσωμάτωσή τους στο κανονικό δημόσιο σύστημα.

Στην αρχή, ο νέος νόμος θα είχε μικρό οικονομικό αντίκτυπο, όμως θα διασφάλιζε τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος. Δυστυχώς, για άλλη μία φορά επενέβησαν τα πολιτικά συμφέροντα και έτσι ο νόμος είναι ακόμα υπό διαβούλευση και υπάρχουν καθυστερήσεις, λόγω εμποδίων που εγείρονται από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τα σωματεία. 

Εν τω μεταξύ, η οικονομική κατάσταση επιδεινώθηκε αρκετά, με αποτέλεσμα η ομάδα αξιολόγησης του ΔΝΤ να είναι αποφασισμένη να επιβάλει περαιτέρω μέτρα αντιμετώπισης του ελλείμματος. Τα συμπεράσματα από την τελευταία επίσκεψη της ομάδας του ΔΝΤ ήταν ξεκάθαρα: είτε η ρουμανική κυβέρνηση θα λάβει άμεσα μέτρα για τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού ή δεν θα εκταμιευθεί η επόμενη δόση της χρηματοδότησης. Η λύση την οποία υιοθέτησε και ανακοίνωσε δημόσια ο Ρουμάνος Πρόεδρος είναι η περικοπή συντάξεων και μισθών από 1ης Ιουνίου 2010. Καθώς βραχυπρόθεσμα δεν μπορούσε να αναπτυχθεί ένας πιο εξεζητημένος μηχανισμός, ο οποίος θα είχε διαφορετική προσέγγιση, βασισμένη στο ύψος του εισοδήματος, προτιμήθηκε η λύση της οριζόντιας ποσοστιαίας μείωσης για να απλοποιηθεί η διαδικασία. Έτσι, θα υπάρξει μείωση 25% των μισθών όλων των δημοσίων υπαλλήλων και 15% όλων των συντάξεων και επιδομάτων διαφόρων κατηγοριών (επίδομα ανεργίας, σύνταξη εξαρτώμενου μέλους, κοινωνικές παροχές σε άτομα με αναπηρία, επίδομα μητρότητας, κ.ά.). Επίσης, για τις “ειδικές“ συντάξεις προβλέπεται φορολόγηση «αλληλεγγύης», με συντελεστή 90% του ποσού της σύνταξης που υπερβαίνει το επίπεδο της κανονικής σύνταξης.

Θα τα καταφέρουμε ή όχι;Δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση στο ερώτημα αυτό, προς το παρόν. Όπως ήταν αναμενόμενο, η ανακοίνωση του Προέδρου προκάλεσε κοινωνικές αντιδράσεις.  Οι συνταξιούχοι κατηγορούν την κυβέρνηση για «γενοκτονία», καθώς η μεγάλη πλειοψηφία αυτών ήδη ζουν στα όρια της φτώχιας. Τα σωματεία απειλούν με γενική απεργία, απαιτώντας διαπραγματεύσεις και διαφορετική προσέγγιση, που βασίζεται στο ύψος των συντάξεων και μισθών. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους στα μέσα Μα?ου, ζητώντας την παραίτηση της Κυβέρνησης. Κάθε μέρα, ο Υπουργός Οικονομικών και ο Πρωθυπουργός έχουν συναντήσεις με διαφορετικούς κοινωνικούς εταίρους, αναζητώντας την έγκριση της κοινωνίας. Γενικά, η τελική απόφαση δεν έχει ληφθεί ακόμα, παρόλο που μέλος του υπουργικού συμβουλίου δήλωσε ότι τα μέτρα μείωσης μισθών και συντάξεων θα προωθηθούν στο ΔΝΤ χωρίς τροποποιήσεις.

Οι ιδιωτικές συντάξεις, θύματα των περιστάσεωνΕντελώς ξαφνικά, ο Υπουργός Οικονομικών Sebastian Vladescu ανακοίνωσε αυτές τις μέρες ότι οι εισφορές στα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία υποχρεωτικής εισφοράς θα μειωθούν από 2,5% στο 0,5% των μεικτών αποδοχών. Μια τέτοια αλλαγή ουσιαστικά σημαίνει ακύρωση της αγοράς αυτής, ώστε να συγκεντρωθούν περισσότερα χρήματα στον προϋπολογισμό της κρατικής κοινωνικής ασφάλισης.

Οι διαχειριστές ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ταμείων τίθενται σθεναρά κατά της περικοπής εισφορών, λέγοντας ότι τα ποσά που θα εισπραχθούν μέχρι το 2011 θα είναι μειωμένα κατά 600 εκατομμύρια ευρώ και ότι αυτή η ενέργεια θα καταλήξει σε μειωμένες κατά 30% συντάξεις στους σημερινούς εισφέροντες στο σύστημα.  Επιπλέον, για τις εταιρείες συντάξεων αυτή η κίνηση θα προκαλέσει δραματική μείωση εσόδων και θα αναγκάσει τους μετόχους να κάνουν νέες ενέσεις μετρητών στο σύστημα. Εκτός αν αποφασίσουν ότι δεν αξίζει να συνεχίσουν να επενδύουν σε αυτή τη συγκυρία.

Υ.Γ. Σύμφωνα με τα τελευταία νέα από τη Βουλή, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα υπέβαλε μία νέα νομοθετική πρόταση, που ζητάει το κλείσιμο του δεύτερου πυλώνα ιδιωτικών συντάξεων. 

Πηγή: aagora